Σε ξενίζει…μοιράσου το μαζί μας!!!

Το πρόγραμμα «Σε ξενίζει…μοιράσου το μαζί μας!!!» αποτελεί ένα πρόγραμμα Επιστήμης των Πολιτών που στοχεύει στη μελέτη θαλάσσιων ειδών στην Ελλάδα, αλλά και σε γειτονικές χώρες, της Ανατολικής Μεσογείου και κυρίως στην Κύπρο. Το πρόγραμμα στηρίζεται σε παρατηρήσεις/καταγραφές που στέλνουν και αναρτούν πολίτες οι οποίοι αγαπούν ή/και αλληλεπιδρούν συχνά με τη θάλασσα. Στη συνέχεια, η ομάδα ερευνητών του προγράμματος ταυτοποιεί τα είδη, τα καταχωρεί στη βάση δεδομένων του προγράμματος και αξιοποιεί τις πληροφορίες που συλλέγονται με σκοπό την επιστημονική έρευνα που αποσκοπεί στην καλύτερη διαχείριση και προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των ειδών που διαβιούν σε αυτό.

 

Πώς μπορείς να συμμετέχεις;

Όλοι μπορούμε να γίνουμε Επιστήμονες Πολίτες αρκεί να έχουμε το ενδιαφέρον για νέες γνώσεις και την περιέργεια για να ανακαλύπτουμε! Εδώ θα βρεις δύο εύκολους τρόπους για να συμμετέχεις στο πρόγραμμά μας:

1. Στείλε μας καταγραφές από τα θαλάσσια είδη τα οποία μελετάμε (θα τα βρεις παρακάτω στη σελίδα μας). Οι καταγραφές πρέπει να αποτελούνται από μια φωτογραφία ή βίντεο και περαιτέρω πληροφορίες, όπως τοποθεσία, ημερομηνία, βάθος, μέγεθος, τύπος βυθού και τρόπος καταγραφής/ «συνάντησης» (π.χ. ψάρεμα, κατάδυση, snorkeling κλπ.). Μπορείς να γίνεις μέλος στην ομάδα μας στο Facebook και να αναρτήσεις την καταγραφή σου εκεί ή να εγγραφείς στο αντίστοιχο πρότζεκτ μας στο iNaturalistGR και να προσθέσεις την καταγραφή σου στην πλατφόρμα.
2. Ενημέρωσε τους φίλους σου και κάθε ενδιαφερόμενο που μπορεί να μας στείλει τις παρατηρήσεις του!
Κάθε εβδομάδα διαλέγουμε μια από τις καταγραφές που αναρτώνται στο πρόγραμμα από τους Επιστήμονες Πολίτες ως την #παρατήρηση_της_εβδομάδας και τη δημοσιεύουμε σε όλα τα social media της iSea παρέχοντας παράλληλα περισσότερες πληροφορίες για το είδος που απεικονίζει!

Το πρόγραμμα μέχρι σήμερα & τα επόμενα βήματα…

Το πρόγραμμα υλοποιείται από το 2016 και ξεκίνησε με βασικό στόχο τη μελέτη της κατανομής και της εξάπλωσης των θαλάσσιων ξενικών ειδών. Ωστόσο, με τον καιρό εξελίχθηκε και απέκτησε νέο πολυδιάστατο χαρακτήρα. Σιγά σιγά, εκτός από την ανάρτηση ξενικών ειδών, αυξήθηκαν οι αναρτήσεις ειδών που το κοινό ζητούσε να ταυτοποιηθούν από την ομάδα ερευνητών του προγράμματος με στόχο την πληροφόρησή του για την τοπική θαλάσσια βιοποικιλότητα.

Κάθε Επιστήμονας Πολίτης που συμμετέχει στο πρόγραμμα αλληλεπιδρά διαφορετικά με το υδάτινο περιβάλλον. Η κοινότητά μας απαρτίζεται από αλιείς, φυσιολάτρες, δύτες και άλλες ομάδες πολιτών με κοινό χαρακτηριστικό το ενδιαφέρον τους να γνωρίσουν περισσότερα για την άγρια πανίδα και χλωρίδα των θαλασσών μας.

Ορμώμενοι και εμείς από αυτή την ανάγκη και το ενδιαφέρον του κοινού, επιδιώκουμε να καλλιεργήσουμε περαιτέρω την «περιέργειά» του και την επιθυμία του για νέες γνώσεις και εξερεύνηση των θαλασσών μας δίνοντας ταυτόχρονα την ευκαιρία στο κοινό να συνεισφέρει στην επιστημονική έρευνα με στόχο την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Σε αυτό το πλαίσιο, ως ένα πρώτο βήμα, διευρύνουμε το πρόγραμμα «Σε ξενίζει…μοιράσου το μαζί μας!!!» και εκτός από καταγραφές θαλάσσιων ξενικών ειδών προσθέτουμε τις εξής νέες κατηγορίες στα είδη που μελετώνται στο πλαίσιο του προγράμματος: Προστατευόμενα Είδη, Εκμεταλλευόμενα Είδη, Είδη Δείκτες και Σπάνια Είδη.

Έτσι λοιπόν, μέσα από το πρόγραμμα Επιστήμης των Πολιτών «Σε ξενίζει…μοιράσου το μαζί μας!!!», στέλνοντάς μας τις καταγραφές σας μπορείτε να συνεισφέρετε στην παρακολούθηση της κατάστασης των θαλασσών μας και να βοηθήσετε να καλύψουμε τα κενά γνώσης που υπάρχουν με στόχο την αποτελεσματική προστασία τους!

Θαλάσσια βιοποικιλότητα που καταγράφεται μέσω του προγράμματος


Ξενικά Είδη


Τα ξενικά είδη είναι οργανισμοί που εμφανίζονται σε περιβάλλοντα εκτός του φυσικού τους εύρους κατανομής. Τέτοια είδη έχουν την ικανότητα όχι μόνο να επιβιώνουν σε διάφορες συνθήκες και οικότοπους, αλλά και να ευδοκιμούν και να καθιερώνονται σε νέα περιβάλλοντα. Οι εισαγωγές μη αυτόχθονων ειδών προκύπτουν είτε εκ προθέσεως (π.χ. μέσω απελευθερώσεων από ενυδρεία), είτε κατά λάθος (π.χ. μέσω νερού έρματος) και έχουν αποδοθεί κυρίως σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Μόλις τα ξενικά είδη ενσωματωθούν σε νέα περιβάλλοντα, συχνά έχουν δυσμενείς επιπτώσεις, όπως διαταραχές της διανομής και της αφθονίας των αυτόχθονων ειδών, αλλοίωση των οικοσυστημικών υπηρεσιών, αλλά και οικονομικές απώλειες που σχετίζονται κυρίως με τους τομείς της αλιείας και του τουρισμού.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση απαιτεί από τα κράτη μέλη της να εντοπίζουν και να αναφέρουν τις καταγραφές και τις επιπτώσεις των ξενικών ειδών, ώστε να λαμβάνονται μέτρα για την επίτευξη και τη διατήρηση μιας καλής περιβαλλοντικής κατάστασης, σύμφωνα με την Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική. Επιπλέον, το Μεσογειακό Σχέδιο Δράσης προτρέπει την ανάληψη δράσεις για τον εντοπισμό των επιπτώσεων των ξενικών ειδών.
Διαφορετικά ξενικά είδη έχουν διαφορετικό αντίκτυπο και λαμβάνοντας υπόψιν ότι υπάρχει σημαντική έλλειψη σχετικών δεδομένων, οι πληροφορίες για την εμφάνισή τους και τη χωρική τους κατανομή είναι ανεκτίμητες. Στείλτε μας φωτογραφίες από αυτά τα είδη και συμβάλλετε στην ενίσχυση της τρέχουσας επιστημονικής γνώσης και της διαχείρισής τους!

Μάθε περισσότερα για τα ξενικά είδη των ελληνικών θαλασσών εδώ.

Tα ξενικά είδη για τα οποία συλλέγουμε πληροφορίες.


Προστατευόμενα Είδη


Ως προστατευόμενα ορίζονται είδη τα οποία απαγορεύεται από τον νόμο να θανατώσει ή να βλάψει κανείς. Σε αυτή την κατηγορία συλλέγουμε πληροφορίες για είδη που προστατεύονται από:

Το Προεδρικό Διάταγμα 67/81, που αφορά στην προστασία της αυτοφυούς άγριας χλωρίδας και πανίδας και στον καθορισμό της διαδικασίας συντονισμού και ελέγχου της έρευνας τους.

Την Οδηγία των Οικοτόπων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (92/43/ΕΟΚ) για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων, καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας μέσα από την προστασία τους. Στο Παράρτημα IV αναφέρονται τα είδη κοινοτικού ενδιαφέροντος που απαιτούν αυστηρή προστασία.

Τη Σύμβαση της Βέρνης για τη διατήρηση της ευρωπαϊκής άγριας ζωής και των φυσικών οικοτόπων. Η Σύμβαση ορίζει ότι τα συμβαλλόμενα μέρη υποχρεώνονται να προστατεύουν τους πληθυσμούς της άγριας χλωρίδας και πανίδας και του φυσικού περιβάλλοντός τους. Στο Παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης αναφέρονται τα είδη που είναι αυστηρά προστατευόμενα.

Τη Σύμβαση της Βαρκελώνης για την Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος και των Παράκτιων Περιοχών της Μεσογείου. Το Παράρτημα ΙΙ του πρωτοκόλλου SPA/BD της εν λόγω σύμβασης αφορά στις περιοχές ειδικής προστασίας και τη βιοποικιλότητα στη Μεσόγειο και περιλαμβάνει είδη τα οποία είναι απειλούμενα.

Τη Σύμβαση CITES, η οποία αποσκοπεί στην προστασία άγριων ειδών μέσα από τον έλεγχο του εμπορίου τους, ώστε αυτό να μην απειλεί την επιβίωσή τους. Στο Παράρτημα ΙΙ αναφέρονται τα είδη που δεν απειλούνται απαραιτήτως με εξαφάνιση, αλλά στα οποία πρέπει να ελέγχεται το εμπόριο προκειμένου να διασφαλίζεται η επιβίωσή τους.

Στείλτε μας καταγραφές από τα είδη που θα δείτε σε αυτή τη κατηγορία και βοηθήστε στην κατανόηση της κατάστασής τους!

Tα προστατευόμενα είδη για τα οποία συλλέγουμε πληροφορίες.


Εκμεταλλευόμενα Είδη


Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν είδη της θαλάσσιας άγριας πανίδας, των οποίων η πιθανή εκμετάλλευση πρέπει να υπάγεται σε ρύθμιση, ώστε να διασφαλίζεται η διατήρηση των ειδών. Δηλαδή, τα είδη που περιλαμβάνονται σε αυτή την κατηγορία μπορεί να καταναλώνονται από τον κόσμο, ωστόσο η εκμετάλλευσή τους θα πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να διασφαλίζεται η βιωσιμότητά τους.

Συγκεκριμένα σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται είδη τα οποία περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙΙ του πρωτοκόλλου SPA/BD της Σύμβαση της Βαρκελώνης που αφορά στις περιοχές ειδικής προστασίας και τη βιοποικιλότητα στη Μεσόγειο. Περιλαμβάνει είδη των οποίων η εκμετάλλευση είναι ρυθμιζόμενη και εντάσσονται είδη τα οποία περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙΙ της Σύμβαση της Βέρνης και προστατεύονται.

Στείλτε μας καταγραφές από τα είδη που θα δείτε σε αυτή τη κατηγορία και βοηθήστε στην κατανόηση της κατανομής και αφθονίας τους!

Tα εκμεταλλευόμενα είδη για τα οποία συλλέγουμε πληροφορίες.


Είδη Δείκτες


Ως είδη δείκτες έχουν οριστεί ένας αριθμός θαλάσσιων ειδών που είναι ευαίσθητα στις αλλαγές του φυσικού τους περιβάλλοντος. Τέτοιες αλλαγές περιλαμβάνουν περιβαλλοντικές αλλοιώσεις ή/και διαταραχές από ανθρωπογενείς παράγοντες, επομένως η παρακολούθηση αυτών των ειδών επιτρέπει στους ερευνητές να παρακολουθούν παράλληλα τις αλλαγές στο θαλάσσιο περιβάλλον. Για παράδειγμα, τα γυμνοβράγχια αποτελούν είδη χρήσιμα για την κατανόηση των επιπτώσεων της υπερθέρμανσης του πλανήτη λόγω του γεγονότος ότι έχουν μικρή διάρκεια ζωής και επομένως ταχύτερες αντιδράσεις σε αλλαγές του περιβάλλοντός τους. Επομένως, η παρακολούθηση του εύρους τους θα μπορούσε να είναι χρήσιμη για τη χαρτογράφηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Τα είδη για τα οποία μας ενδιαφέρει να συλλέξουμε πληροφορίες είναι τα: Acanthurus spp. (Ακάνθουροι), Cotylorhiza tuberculata (Κοτυλόριζα), Felimare picta (Γυμνοβράγχιο), Flabellina affinis (Φλαμπελίνα), Mnemiopsis leidyi (Θαλάσσιο καρύδι), Pelagia noctiluca (Πελάγια/ μωβ μέδουσα), Peltodoris atromaculata, Sciaena umbra (Συκιός), Sparisoma cretense (Σκάρος).

Στείλτε μας καταγραφές από τα είδη που θα δείτε σε αυτή τη κατηγορία και βοηθήστε στην κατανόηση αλλαγών που μπορεί να συμβαίνουν αλλαγές στο θαλάσσιο περιβάλλον!


Σπάνια Είδη


Τα σπάνια είδη είναι οργανισμοί που, σε μια συγκεκριμένη περιοχή, εμφανίζονται πολύ σπάνια. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ορισμένα είδη μπορεί να θεωρούνται σπάνια σε ορισμένες περιοχές, ενώ η παρουσία και εξάπλωσή τους σε άλλες περιοχές είναι αυξημένη. Τέτοια είδη, αν και θεωρούνται σπάνια, δεν απειλούνται απαραίτητα. Τα σπάνια είδη θεωρούνται σημαντικά όχι μόνο για τα μοναδικά χαρακτηριστικά τους, αλλά και για τις σημαντικές οικολογικές τους λειτουργίες, καθώς κι επειδή συχνά υποστηρίζουν σημαντικούς ρόλους στο οικοσύστημα. Σε περίπτωση αλλαγών στην κατανομή τους, η κατάσταση διατήρησής τους μπορεί στη συνέχεια να επηρεάσει τις οικοσυστημικές υπηρεσίες που παρέχουν. Κάποια από τα είδη που θεωρούνται σπάνια στην περιοχή μας και μας ενδιαφέρει να συλλέξουμε πληροφορίες σχετικά με αυτά είναι τα: Lophotus lacepede, Physalia physalis και Ranzania laevis.

Δυστυχώς, τα σπάνια είδη μπορεί να υποφέρουν πολύ περισσότερο από την υπερεκμετάλλευση και τις διαταραχές σε σύγκριση με άλλα άφθονα και καλά εδραιωμένα είδη. Οι παρατηρήσεις αυτών των ειδών είναι ζωτικής σημασίας για την κάλυψη των κενών γνώσης και την ανάπτυξη προσαρμοσμένων μέτρων διαχείρισης!

Η ομάδα του προγράμματος

Υπεύθυνος Προγράμματος: Βασίλης Μηνασίδης

Συλλογή Δεδομένων & Υλοποίηση Προγράμματος: Αλέξανδρος Καμινάς, Αθηνά Ζίου, Αλεξάνδρα Δουλγέρη, Σταύρος Καμπουρέλης, Εμμανουήλ Συμιγδαλάς, Δημήτρης Πάφρας

Ταυτοποίηση για Ψάρια: Francesco Tiralongo, Στέφανος Καλογήρου, Νίκος Δούμπας, Ιωάννης Γιώβος, Περικλής Κλείτου, Giacomo Bernardi

Ταυτοποίηση για Καρκινοειδή: Joachim Langeneck, Περικλής Κλείτου, Fabio Crocetta, Νίκη Χαρτόσια

Ταυτοποίηση για Μαλάκια: Fabio Crocetta, Δημήτρης Πουρσανίδης

Ταυτοποίηση για Κνιδόζωα: Fabio Crocetta, Joachim Langeneck, Stefano Piraino, Ferdinando Boero

Ταυτοποίηση για Εχινοδέρματα: Joachim Langeneck

Ταυτοποίηση για Φύκη: Περικλής Κλείτου, Κώστας Τσιάμης

Ταυτοποίηση για Εδραία Ασπόνδυλα: Βασίλης Γεροβασιλείου

Άλλοι Συνεργάτες: Sara Almabruk, Lydia Alvanou, Rigers Bakiu, Michel Bariche, Murat Celik, Aris Christidis, Alan Deidun, Halit Filiz, Panagiota Katikou, Stelios Katsanevakis, Serpil Sağır Odabaşı, Sezginer Tuncer, Michail Ragkousis, Umut Uyan

 

Άλλοι Συνεργάτες: Sara Almabruk, Lydia Alvanou, Rigers Bakiu, Michel Bariche, Murat Celik, Aris Christidis, Alan Deidun, Halit Filiz, Panagiota Katikou, Stelios Katsanevakis, Serpil Sağır Odabaşı, Sezginer Tuncer, Michail Ragkousis, Umut Uyan

Δελτία Τύπου

Δημοσιεύσεις στο Τύπο, Blogs και Forum

Επιστημονικές Δημοσιεύσεις

α) Σε επιστημονικά περιοδικά

β) Σε επιστημονικά συνέδρια

  • Marmara, D., Keramidas, I., Paravas, V., Giovos, I. (2017). The invasive Lionfish in Greece. Workshop on the Lionfish in the Eastern Mediterranean Sea: New problems, new solutions: Distribution, Eradication & Utilization, Antalya, Turkey.
  • Giovos, I., Doumpas, N., Ioannou, I., Sarafidou, G., Marmara, D., Paravas, V., (2017). Is Alien to you…Share it!!! A Citizen Science Project on alien species in Greece. ESENIAS Conference, Sofia, Bulgaria.
  • Keramidas, I., Doumpas, N., Kleitou, P., Tiralongo, F., Bernardi G., Romanidis-Kyriakidis, G., Marmara, D.,  Giovos, I. (2018). Is it Alien to you?? Share it!!: Citizen scientists monitoring Non-Indigenous species in Greece. 12th Panhellenic Symposium of Oceanography & Fisheries Ionian University, Corfu, 30 May – 3 June 2018
  • Doumpas, N., Giovos, I., Kalogirou, S. (2018). The misconception of pufferfish consumption in Greece through social media sentiment analysis. ESENIAS & DIAS Conference 2018, 8th ESENIAS Workshop, Bucharest, 2018
  • Naasan Aga-Spyridopoulou,R. ,Giovos, I., Kleitou,P. , Christidis,A., Langeneck,J. , Kalogirou,S. (2019).Preliminary results on the distribution extension of five data-limited fish species in the eastern Mediterranean Sea. 14thICZEGAR,Thessaloniki, Aristotel University of Thessaloniki, 27-30 June 2019
  • Giovos, I., Doumpas, N. (2019). Alien species: iSea actions in recording marine alien species and raising public awareness on edible alien species. First regional meeting in the context of the project Invalis, Athens, 29 October 2019
  • Doumpas, N. (2020). Pick The Alien, Introducing edible alien species to the Greek market. Lionfish Knowledge Exchange Workshop, Adressing Invasive Alien Species Threats at Key Marine Biodiversity Areas Project, MarIAS, 4 November – 5 November 2020
  • Doumpas, N. (2020). Pick The Alien. Developing the lionfish seafood market in Greece. Virtual DEMA 2020, Lionfish Update Panel: Lionfish Universe, 20 November 2020

Συνεργασίες

Στόχος του προγράμματος είναι η δημιουργία σταθερών και μακροχρόνιων συνεργασιών με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, όπως Φορείς Διαχείρισης Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών, καταδυτικά κέντρα, αλιευτικούς συλλόγους, εκπαιδευτικά ιδρύματα και ερευνητικούς φορείς, με σκοπό την ενημέρωση της λίστας με τα υδρόβια ξενικά είδη της Ελλάδας. Στο πλαίσιο αυτό, η iSea συνεργάζεται με το εργαστήριο θαλάσσιων και περιβαλλοντικών ερευνών στην Κύπρο MER – Marine & Environmental Reserach Lab, το Ελληνικό Δίκτυο για τα Υδρόβια Χωροκατακτητικά Ξενικά Είδη (ΕΛΝΑΙΣ) και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Πληροφοριών για τα Αλλόχθονα Είδη (EASIN). Αν επιθυμείς και εσύ να γίνεις συνεργάτης του προγράμματος επικοινώνησε μαζί μας στο [email protected]

 

Εταίροι του προγράμματος

Εθνικοί και Διεθνείς Φορείς-Δίκτυα Πληροφοριών

        

Οργανώσεις και Προγράμματα

       

Πανεπιστήμια

Φορείς Διαχείρισης

Καταδυτικά Κέντρα

 

Forums 

Συνεργαζόμενα γκρουπ στο Facebook

Mediterranean Marine Life

Fauna marina mediterranea

Ξενικά ζώα σε Ελλάδα & Κύπρο

Ο Μυοκάστορας στην Ελλάδα

HΕLLENIC MALACOLOGY

Στέκι ψαροτουφεκάδων

Spinning Anglers Team

SPINNING ΣΤΗΝ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Μέδουσες και Τσούχτρες στην Ελλάδα – Jellyfish in Greece

Heavy Casting Fishing

Χρηματοδότηση

Το 2019 το πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Vodafone στο πλαίσιο του προγράμματος WoD. Βρείτε την τελική έκθεση εδώ.

Εκπαιδευτικό Υλικό