Σε ξενίζει...μοιράσου το μαζί μας!!!

Σε ξενίζει…μοιράσου το μαζί μας!!!

Το πρόγραμμα Σε ξενίζει…μοιράσου το μαζί μας!!! είναι ένα πρόγραμμα έρευνας πολιτών που στοχεύει στη μελέτη της κατανομής και της εξάπλωσης των θαλάσσιων ξενικών ειδών στην Ελλάδα, αλλά και σε γειτονικές χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και κυρίως την Κύπρο. Το πρόγραμμα στηρίζεται σε παρατηρήσεις/καταγραφές που στέλνονται από πολίτες-ερευνητές που αγαπούν, αλληλεπιδρούν και γνωρίζουν τη θάλασσα. Στη συνέχεια, μια ομάδα ερευνητών αναγνωρίζει τα είδη και αξιοποιεί επιστημονικά την πληροφορία. Επιπλέον, το πρόγραμμα έχει λάβει άδεια έρευνας από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής για τη λήψη δειγμάτων θαλάσσιων ξενικών ειδών με στόχο τη μελέτη της βιολογίας και της οικολογίας τους στις ελληνικές θάλασσες, ώστε να συμβάλει στη διαχείριση του προβλήματος.

Τι έχουμε πετύχει μέχρι σήμερα…

O χάρτης των παρατηρήσεων

Ο χάρτης ανανεώνεται σε μηνιαία βάση

Πως μπορείς να βοηθήσεις;

1. Γίνε μέλος στο group του προγράμματος στο Facebook και πόσταρε τις φωτογραφίες σου με θαλάσσια ξενικά είδη
2. Ενημέρωσε τους φίλους σου και κάθε ενδιαφερόμενο που μπορεί να στείλει τις παρατηρήσεις του
3. Γίνε μέλος στην ερευνητική ομάδα του προγράμματος στέλνοντας το βιογραφικό σου στο alien@isea.com.gr

Τι είναι τα ξενικά είδη;

1. - Ξενικά είδη ή ξένα (με βάση το Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1143/2014): είναι ζώντα δείγματα ενός είδους, ενός υποείδους ή μιας κατώτερης ταξινομικής βαθμίδας ζώων, φυτών, μυκήτων ή μικροοργανισμών τα οποία εισάγονται εκτός του φυσικού τους εύρους εξάπλωσης
  - Χωροκατακτητικά είδη: είναι ξενικά είδη των οποίων η εισαγωγή ή η εξάπλωση έχει διαπιστωθεί ότι απειλεί ή επηρεάζει δυσμενώς τη βιοποικιλότητα και τις σχετικές οικοσυστημικές υπηρεσίες
  - Χωροκατακτητικά είδη ενωσιακού ενδιαφέροντος: είναι χωροκατακτητικά είδη των οποίων οι δυσμενείς επιπτώσεις έχουν κριθεί ότι απαιτούν συντονισμένη δράση σε ενωσιακό επίπεδο
  - Λεσσεψιανοί μετανάστες: είναι θαλάσσια είδη που μεταναστεύουν μέσω της διώρυγας του Σουέζ στη Μεσόγειο, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις ακολουθείτε η αντίθετη πορεία

Ποιά προβλήματα προκαλούν;

Στη Μεσόγειο εντοπίζονται περίπου 1.000 θαλάσσια ξενικά είδη εκ των οποίων περισσότερα από 300 έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα. Από αυτά αρκετά θεωρούνται χωροκατακτητικά (εισβολικά) και προκαλούν σημαντικά οικολογικά προβλήματα, όπως ο εκτοπισμός αυτόχθονων ειδών, η απώλεια γονότυπων , η αλλαγή της δομής των αυτόχθονων κοινοτήτων, η αλλαγή των τροφικών πλεγμάτων κ.α. Παράλληλα, έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία, καθώς επηρεάζουν την αλιεία, τον τουρισμό κ.α. Η Ε.Ε. έχει υπολογίσει το οικονομικό αποτύπωμα των εισβολικών ειδών στα 12 δισ. ευρώ ετησίως. Τέλος, ορισμένα είδη, όπως ο Λαγοκέφαλος, (Lagocephalus sceleratus) είναι τοξικά και η κατανάλωση τους μπορεί να επιφέρει μέχρι και θάνατο, ενώ άλλα, όπως το Λεονταρόψαρο, (Pterois spp.) είναι δηλητηριώδη και η επαφή με τον άνθρωπο μπορεί να είναι πολύ επώδυνη έως και θανατηφόρα.

Πώς εισέρχονται στη Μεσόγειο;

Η κύρια πηγή εισόδου των ξενικών ειδών στη Μεσόγειο είναι η Διώρυγα του Σουἐζ με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος των ειδών που εισέρχονται να προέρχεται από τον Ινδο-Ειρηνικό και την Ερυθρά. Παράλληλα, πολλοί οργανισμοί έχουν εισέλθει στη Μεσόγειο μέσω της ναυσιπλοΐας, εξαιτίας της επικάθισης οργανισμών σε πλοία ή μέσα από το θαλάσσιο έρμα των πλοίων. Άλλες πηγές είναι η υδατοκαλλιέργεια, οι διαφυγές και οι απελευθερώσεις από ενυδρεία.

Σχετική νομοθεσία

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ισχύει ο Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1143/2014 που αφορά την πρόληψη και διαχείριση της εισαγωγής και εξάπλωσης χωροκατακτητικών ξένων ειδών και προβλέπει μια δέσμη μέτρων που πρέπει να ληφθούν σε όλες τις χώρες μέλη σε σχέση με τα χωροκατακτητικά ξένα είδη τα οποία περιλαμβάνονται στη λίστα ειδών που απασχολούν την Ε.Ε.. Βρείτε τη λίστα εδώ.

Παράλληλα, τα ξενικά είδη συμπεριλαμβάνονται και στην Οδηγία-Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική (2008/56/ΕΚ) ως ξεχωριστός περιγραφέας για την αξιολόγηση της περιβαλλοντικής κατάστασης θαλάσσιου περιβάλλοντος και των οικοσυστημάτων του από τα κράτη μέλη. Επίσης, αναφέρονται και στη Στρατηγική για την βιοποικιλότητα για το 2020 της Ε.Ε. ως Ειδικός στόχος 5: καταπολέμηση των χωροκατακτητικών ξένων ειδών

Επιπλέον, για τα είδη της οικογένειας Tetraodontidae ισχύει ο Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1021/2008 με βάση τον οποίο πρέπει να διεξάγονται έλεγχοι, ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν διατίθενται στην αγορά. Τέλος, υπάρχει και μια σειρά άλλων νομοθεσιών που συνδέονται με τα ξενικά είδη, όπως ο Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 708/2007 για τη χρήση στην υδατοκαλλιέργεια ξένων και απόντων σε τοπικό επίπεδο ειδών, αλλά και ο Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 338/97 για την προστασία των ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας με τον έλεγχο του εμπορίου τους.

Στην Ελλάδα ισχύει ο ΝΟΜΟΣ 3937 ΦΕΚ 60/Α/31.3.2011 για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις, σύμφωνα με τον οποίο τα εισβάλλοντα ξενικά είδη υποδιαιρούνται σε κατηγορίες ανάλογα με τον κίνδυνο εξάπλωσής τους και τις εκτιμώμενες επιπτώσεις στη δομή και τη λειτουργία των οικοσυστημάτων. Ανάλογα με την κατηγορία κινδύνου, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής συντάσσει σχέδια διαχείρισης των αντίστοιχων εισβαλλόντων ξενικών ειδών. Τα σχέδια περιλαμβάνουν ρυθμίσεις για τα εξής θέματα:

α) Την πρόληψη εισαγωγής εισβαλλόντων ξενικών ειδών, την ενημέρωση και την ανταλλαγή πληροφοριών.
β) Τον έγκαιρο εντοπισμό και την εξάλειψη, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η πρόληψη της διάδοσης των εισβαλλόντων ξενικών ειδών.
γ) Την παρακολούθηση, τον έλεγχο και τον μακροπρόθεσμο περιορισμό της εξάπλωσης των εισβαλλόντων ξενικών ειδών.
δ) Την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας των οικοσυστημάτων που επηρεάστηκαν από την εγκατάσταση πληθυσμών εισβαλλόντων ξενικών ειδών.

Η ομάδα

Υπεύθυνοι προγράμματος: Ιωάννης Γιώβος και Νικόλαος Δούμπας
Συλλογή Δεδομένων: Νικόλαος Δούμπας, Γιώργος Ρωμανίδης- Κυριακίδης, Μαίρη Μαξιμιάδη, Έλενα Μήτσου, Ιωάννης Κεραμιδας, Φίλιππος Μαράκης

Ομάδα αναγνώρισης:

Ψάρια: Francesco Tiralongo, Στέφανος Καλογήρου, Ιωάννης Γιώβος, Περικλής Κλείτου, Giacomo Bernardi

Καρκινοειδή: Joachim Langeneck, Περικλής Κλείτου, Fabio Crocetta

Μαλάκια: Fabio Crocetta, Δημήτρης Πουρσανίδης

Κνιδόζωα: Fabio Crocetta, Joachim Langeneck, Stefano Piraino, Ferdinando Boero

Εχινοδέρματα: Joachim Langeneck

Φύκη: Περικλής Κλείτου, Paolo Balistreri

Άλλοι Συνεργάτες: Sara Almabruk, Lydia Alvanou, Rigers Bakiu, Michel Bariche, Murat Celik, Aris Christidis, Alan Deidun, Halit Filiz, Panagiota Katikou, Stelios Katsanevakis, Serpil Sağır Odabaşı, Sezginer Tuncer, Michail Ragkousis, Umut Uyan

Δελτία Τύπου

Δημοσιεύσεις στο Τύπο, Blogs και Forum

Επιστημονικές Δημοσιεύσεις

α) Σε επιστημονικά περιοδικά

1. - Giovos, I., Bakiu, R. (2017). The first record of Oilfish, Ruvettus pretiosus (Cocco, 1833) in Albanian waters. in Collective A, New Mediterranean biodiversity records (July 2017) Gerovasileiou et al. 18(2), 355-384.
  - Ragkousis, M., Marmara, D., Halit, F., Umut, U., Tuncer, S., Giovos, I. (2017). The northward expansion of Synaptula reciprocans (Forskal, 1775) in the Mediterranean Sea.Journal of the Black Sea/Mediterranean Environment, 23(3): 209-215.
  - Al-Mabruk, S.A.A., Stoilas, V.O., Kleitou, P., Giovos, I. (2018). The first record of Torquigener flavimaculosus (Tetraodontiformes: Tetraodontidae) from Libya. International Journal of Fisheries and Aquatic Studies 6(4): 449-450.
  - Giovos, I., Bernardi G., Romanidis-Kyriakidis, G., Marmara, D., Kleitou, P. (2018). First records of the fish Abudefduf sexfasciatus and Acanthurus sohal in the Mediterranean Sea. BioInvasions Records 7 (2): 205-210.
  - Giovos, I., Kletou, P., Paravas, P., Marmara, D., Romanidis-Kyriakidis, G., Poursanidis, D. (2018). Citizen scientists monitoring the establishment and expansion of Pterois miles (Bennett, 1828) in the Aegean Sea, Greece. Cahiers de Biologie Marine 59 : 359 - 365.
  - Giovos, I., Batjakas, I., Doumpas, N., Kampouris, T.E., Poursanidis, D., Paravas, V. (2018). The current status of lionfish invasion in Greece and future steps towards control and mitigation. In: Hüseyinoğlu, M.F., Öztürk, B. (Eds.) 2018. Lionfish Invasion and Its Management in the Mediterranean Sea. Turkish Marine Research Foundation (TUDAV) Publication number: 49, Istanbul, Turkey, 121 pages.
  - Kleitou, P., Kalogirou, S., Marmara, D., Giovos, I. (2018). Coryphaena hippurus: A potential predator of Lagocephalus sceleratus in the Mediterranean Sea. International Journal of Fisheries and Aquatic Studies, 6(3): 93-95.
  - Kampouris, T.E., Tiralongo, F., Golemaj, A., Giovos, I., Doumpas, N., Batjakas, I. (2018). Penaeus aztecus Ives, 1891 (Decapoda, Dendrobranchiata, Penaeidae): On the range expansion in Sicilian waters and on the first record from Albanian coast. International Journal of Fisheries and Aquatic Studies 2018; 6(4): 468-471.
  - Çelik, M., Deidun, A., Uyan, U., Giovos, I. (2018). Filling the gap: a new record of diamondback puffer (Lagocephalus guentheri Miranda Riberio, 1915) from the west-eastern Mediterranean Sea, Turkey. Journal of the Black Sea/ Mediterranean Environment 4(2): 180-185.
  - Kampouris, T.E., Giovos, I., Doumpas, N., Stergioti, A., Batjakas, I.(2018). Prawn cocktail in Crete. First record of Penaeus pulchricaudatus (Stebbing, 1914) and on the establishment of P. aztecus, (Ives, 1891) and P. hathor (Burkenroad, 1959) (Decapoda, Dendrobranchiata, Penaeidae) in Cretan waters, south Aegean Sea, Greece. Journal of the Black Sea/Mediterranean Environment (IN PRESS).
  - Kleitou, P., Giovos, I., Tiralongo, F., Doumpas, N., Giacomo, B. (2018). Westernmost record of the diamondback puffer, Lagocephalus guentheri (Tetraodontiformes: Tetraodontidae) in the Mediterranean Sea: First record from Greek waters. Journal of Applied Ichthyology 00:1–4.

β) Σε επιστημονικά συνέδρεια

Marmara, D., Keramidas, I., Paravas, V., Giovos, I. (2017). The invasive Lionfish in Greece. Workshop on the Lionfish in the Eastern Mediterranean Sea: New problems, new solutions: Distribution, Eradication & Utilization, Antalya, Turkey.
Giovos, I., Doumpas, N., Ioannou, I., Sarafidou, G., Marmara, D., Paravas, V., (2017). Is Alien to you...Share it!!! A Citizen Science Project on alien species in Greece. ESENIAS Conference, Sofia, Bulgaria.
Keramidas, I., Doumpas, N., Kleitou, P., Tiralongo, F., Bernardi G., Romanidis-Kyriakidis, G., Marmara, D., Giovos, I. (2018). Is it Alien to you?? Share it!!: Citizen scientists monitoring Non-Indigenous species in Greece. 12th Panhellenic Symposium of Oceanography & Fisheries Ionian University, Corfu, 30 May – 3 June 2018
Doumpas, N., Giovos, I., Kalogirou, S. (2018). The misconception of pufferfish consumption in Greece through social media sentiment analysis. ESENIAS & DIAS Conference 2018, 8th ESENIAS Workshop, Bucharest, 2018
Naasan Aga-Spyridopoulou,R. ,Giovos, I., Kleitou,P. , Christidis,A., Langeneck,J. , Kalogirou,S. (2019).Preliminary results on the distribution extension of five data-limited fish species in the eastern Mediterranean Sea. 14thICZEGAR,Thessaloniki, Aristotel University of Thessaloniki, 27-30 June 2019

Συνεργασίες

Στόχος του προγράμματος είναι η δημιουργία σταθερών και μακροχρόνιων συνεργασιών με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, όπως Φορείς Διαχείρισης Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών, καταδυτικά κέντρα, αλιευτικούς συλλόγους, εκπαιδευτικά ιδρύματα και ερευνητικούς φορείς, με σκοπό την ενημέρωση της λίστας με τα υδρόβια ξενικά είδη της Ελλάδας. Στο πλαίσιο αυτό, η iSea συνεργάζεται με το Ελληνικό Δίκτυο για τα Υδρόβια Χωροκατακτητικά Ξενικά Είδη (ΕΛΝΑΙΣ) και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Πληροφοριών για τα Αλλόχθονα Είδη (EASIN). Αν επιθυμείς και εσύ να γίνεις συνεργάτης του προγράμματος επικοινώνησε μαζί μας στο [email protected]

Εθνικοί και Διεθνής Φορείς-Δίκτυα Πληροφοριών