Σε ξενίζει...μοιράσου το μαζί μας!!!

Σε ξενίζει…μοιράσου το μαζί μας!!!

Το πρόγραμμα Σε ξενίζει…μοιράσου το μαζί μας!!! είναι ένα πρόγραμμα έρευνας πολιτών που στοχεύει στη μελέτη της κατανομής και της εξάπλωσης των θαλάσσιων ξενικών ειδών στην Ελλάδα, αλλά και σε γειτονικές χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και κυρίως την Κύπρο. Το πρόγραμμα στηρίζεται σε παρατηρήσεις/καταγραφές που στέλνονται από πολίτες-ερευνητές που αγαπούν, αλληλεπιδρούν και γνωρίζουν τη θάλασσα. Στη συνέχεια, μια ομάδα ερευνητών αναγνωρίζει τα είδη και αξιοποιεί επιστημονικά την πληροφορία. Επιπλέον, στο πλαίσιο του προγράμματος συλλέγονται δείγματα θαλάσσιων ξενικών και σπανίων που αποστέλλουν οι επιστήμονες πολίτες, με στόχο τη μελέτη της βιολογίας και της οικολογίας τους στις ελληνικές θάλασσες, ώστε να συμβάλει στη διαχείριση του προβλήματος.

Τι έχουμε πετύχει μέχρι σήμερα…

Πως μπορείς να βοηθήσεις;

1. Γίνε μέλος στο group του προγράμματος στο Facebook και ανέβασε τις φωτογραφίες σου με θαλάσσια ξενικά είδη ή θαλάσσια είδη που δεν γνωρίζεις
2. Ενημέρωσε τους φίλους σου και κάθε ενδιαφερόμενο που μπορεί να στείλει τις παρατηρήσεις του

Τι είναι τα ξενικά είδη;

1. - Ξενικά είδη ή ξένα (με βάση το Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1143/2014): είναι ζώντα δείγματα ενός είδους, ενός υποείδους ή μιας κατώτερης ταξινομικής βαθμίδας ζώων, φυτών, μυκήτων ή μικροοργανισμών τα οποία εισάγονται εκτός του φυσικού τους εύρους εξάπλωσης
  - Χωροκατακτητικά είδη: είναι ξενικά είδη των οποίων η εισαγωγή ή η εξάπλωση έχει διαπιστωθεί ότι απειλεί ή επηρεάζει δυσμενώς τη βιοποικιλότητα και τις σχετικές οικοσυστημικές υπηρεσίες
  - Χωροκατακτητικά είδη ενωσιακού ενδιαφέροντος: είναι χωροκατακτητικά είδη των οποίων οι δυσμενείς επιπτώσεις έχουν κριθεί ότι απαιτούν συντονισμένη δράση σε ενωσιακό επίπεδο
  - Λεσσεψιανοί μετανάστες: είναι θαλάσσια είδη που μεταναστεύουν μέσω της διώρυγας του Σουέζ στη Μεσόγειο, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις ακολουθείτε η αντίθετη πορεία

Ποιά προβλήματα προκαλούν;

Στη Μεσόγειο εντοπίζονται περίπου 1.000 θαλάσσια ξενικά είδη εκ των οποίων περισσότερα από 300 έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα. Από αυτά αρκετά θεωρούνται χωροκατακτητικά (εισβολικά) και προκαλούν σημαντικά οικολογικά προβλήματα, όπως ο εκτοπισμός αυτόχθονων ειδών, η απώλεια γονότυπων , η αλλαγή της δομής των αυτόχθονων κοινοτήτων, η αλλαγή των τροφικών πλεγμάτων κ.α. Παράλληλα, έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία, καθώς επηρεάζουν την αλιεία, τον τουρισμό κ.α. Η Ε.Ε. έχει υπολογίσει το οικονομικό αποτύπωμα των εισβολικών ειδών στα 12 δισ. ευρώ ετησίως. Τέλος, ορισμένα είδη, όπως ο Λαγοκέφαλος, (Lagocephalus sceleratus) είναι τοξικά και η κατανάλωση τους μπορεί να επιφέρει μέχρι και θάνατο, ενώ άλλα, όπως το Λεονταρόψαρο, (Pterois spp.) είναι δηλητηριώδη και η επαφή με τον άνθρωπο μπορεί να είναι πολύ επώδυνη έως και θανατηφόρα.

Πώς εισέρχονται στη Μεσόγειο;

Η κύρια πηγή εισόδου των ξενικών ειδών στη Μεσόγειο είναι η Διώρυγα του Σουἐζ με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος των ειδών που εισέρχονται να προέρχεται από τον Ινδο-Ειρηνικό και την Ερυθρά. Παράλληλα, πολλοί οργανισμοί έχουν εισέλθει στη Μεσόγειο μέσω της ναυσιπλοΐας, εξαιτίας της επικάθισης οργανισμών σε πλοία ή μέσα από το θαλάσσιο έρμα των πλοίων. Άλλες πηγές είναι η υδατοκαλλιέργεια, οι διαφυγές και οι απελευθερώσεις από ενυδρεία.

Σχετική νομοθεσία

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ισχύει ο Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1143/2014 που αφορά την πρόληψη και διαχείριση της εισαγωγής και εξάπλωσης χωροκατακτητικών ξένων ειδών και προβλέπει μια δέσμη μέτρων που πρέπει να ληφθούν σε όλες τις χώρες μέλη σε σχέση με τα χωροκατακτητικά ξένα είδη τα οποία περιλαμβάνονται στη λίστα ειδών που απασχολούν την Ε.Ε.. Βρείτε τη λίστα εδώ.

Παράλληλα, τα ξενικά είδη συμπεριλαμβάνονται και στην Οδηγία-Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική (2008/56/ΕΚ) ως ξεχωριστός περιγραφέας για την αξιολόγηση της περιβαλλοντικής κατάστασης θαλάσσιου περιβάλλοντος και των οικοσυστημάτων του από τα κράτη μέλη. Επίσης, αναφέρονται και στη Στρατηγική για την βιοποικιλότητα για το 2020 της Ε.Ε. ως Ειδικός στόχος 5: καταπολέμηση των χωροκατακτητικών ξένων ειδών

Επιπλέον, για τα είδη της οικογένειας Tetraodontidae ισχύει ο Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1021/2008 με βάση τον οποίο πρέπει να διεξάγονται έλεγχοι, ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν διατίθενται στην αγορά. Τέλος, υπάρχει και μια σειρά άλλων νομοθεσιών που συνδέονται με τα ξενικά είδη, όπως ο Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 708/2007 για τη χρήση στην υδατοκαλλιέργεια ξένων και απόντων σε τοπικό επίπεδο ειδών, αλλά και ο Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 338/97 για την προστασία των ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας με τον έλεγχο του εμπορίου τους.

Στην Ελλάδα ισχύει ο ΝΟΜΟΣ 3937 ΦΕΚ 60/Α/31.3.2011 για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις, σύμφωνα με τον οποίο τα εισβάλλοντα ξενικά είδη υποδιαιρούνται σε κατηγορίες ανάλογα με τον κίνδυνο εξάπλωσής τους και τις εκτιμώμενες επιπτώσεις στη δομή και τη λειτουργία των οικοσυστημάτων. Ανάλογα με την κατηγορία κινδύνου, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής συντάσσει σχέδια διαχείρισης των αντίστοιχων εισβαλλόντων ξενικών ειδών. Τα σχέδια περιλαμβάνουν ρυθμίσεις για τα εξής θέματα:

α) Την πρόληψη εισαγωγής εισβαλλόντων ξενικών ειδών, την ενημέρωση και την ανταλλαγή πληροφοριών.
β) Τον έγκαιρο εντοπισμό και την εξάλειψη, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η πρόληψη της διάδοσης των εισβαλλόντων ξενικών ειδών.
γ) Την παρακολούθηση, τον έλεγχο και τον μακροπρόθεσμο περιορισμό της εξάπλωσης των εισβαλλόντων ξενικών ειδών.
δ) Την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας των οικοσυστημάτων που επηρεάστηκαν από την εγκατάσταση πληθυσμών εισβαλλόντων ξενικών ειδών.

Η ομάδα

Υπεύθυνος προγράμματος: Νικόλαος Δούμπας
Συλλογή Δεδομένων: Νικόλαος Δούμπας, Γιώργος Ρωμανίδης- Κυριακίδης, Αλέξανδρος Καμινάς, Φίλιππος Μαράκης, Βασίλης Μηνασίδης, Θάνος Αναστασιάδης

Ομάδα αναγνώρισης:

Ψάρια: Francesco Tiralongo, Στέφανος Καλογήρου, Ιωάννης Γιώβος, Περικλής Κλείτου, Giacomo Bernardi

Καρκινοειδή: Joachim Langeneck, Περικλής Κλείτου, Fabio Crocetta, Νίκη Χαρτόσια

Μαλάκια: Fabio Crocetta, Δημήτρης Πουρσανίδης

Κνιδόζωα: Fabio Crocetta, Joachim Langeneck, Stefano Piraino, Ferdinando Boero

Εχινοδέρματα: Joachim Langeneck

Φύκη: Περικλής Κλείτου, Paolo Balistreri

Εδραία ασπόνδυλα: Βασίλης Γεροβασιλείου

Άλλοι Συνεργάτες: Sara Almabruk, Lydia Alvanou, Rigers Bakiu, Michel Bariche, Murat Celik, Aris Christidis, Alan Deidun, Halit Filiz, Panagiota Katikou, Stelios Katsanevakis, Serpil Sağır Odabaşı, Sezginer Tuncer, Michail Ragkousis, Umut Uyan

Δελτία Τύπου

Δημοσιεύσεις στο Τύπο, Blogs και Forum

Επιστημονικές Δημοσιεύσεις

α) Σε επιστημονικά περιοδικά

- - Al-Mabruk, S.A.A., Stoilas, V.O., Kleitou, P., Giovos, I. (2018). The first record of Torquigener flavimaculosus (Tetraodontiformes: Tetraodontidae) from Libya. International Journal of Fisheries and Aquatic Studies 6(4): 449-450.
  - Çelik, M., Deidun, A., Uyan, U., Giovos, I. (2018). Filling the gap: a new record of diamondback puffer (Lagocephalus guentheri Miranda Riberio, 1915) from the west-eastern Mediterranean Sea, Turkey. Journal of the Black Sea/ Mediterranean Environment 4(2): 180-185.
  - Dimitriadis, C., Galanidi, M., Zenetos, A., Corsini-Foka, M., Giovos, I., Karachle, P. K., ... & Castriota, L. (2020). Updating the occurrences of Pterois miles in the Mediterranean Sea, with considerations on thermal boundaries and future range expansion. Mediterranean Marine Science, 21(1), 62-69.
  - Doumpas, N., Giovos, I. (2019). Additional records of the venomous Rhopilema nomadica Galil, 1990 from the Aegean Sea. In Collective A: New Mediterranean biodiversity records 2019 (Kousteni et al.). Mediterranean Marine Science, 20(1): 230-247.
  - Francesco, T., Giovos, I., Doumpas, N., Langeneck, J., Kleitou, P., Crocetta, F. (2019). Is the mangrove red snapper Lutjanus argentimaculatus (Forsskål, 1775) established in the eastern Mediterranean Sea? First records from Greece through a citizen science project. BioInvasions Records.
  - Giovos, I., Bakiu, R. (2017). The first record of Oilfish, Ruvettus pretiosus (Cocco, 1833) in Albanian waters. in Collective A, New Mediterranean biodiversity records (July 2017) Gerovasileiou et al. 18(2), 355-384.
  - Giovos, I., Bernardi G., Romanidis-Kyriakidis, G., Marmara, D., Kleitou, P. (2018). First records of the fish Abudefduf sexfasciatus and Acanthurus sohal in the Mediterranean Sea. BioInvasions Records 7 (2): 205-210.
  - Giovos, I., Kletou, P., Paravas, P., Marmara, D., Romanidis-Kyriakidis, G., Poursanidis, D. (2018). Citizen scientists monitoring the establishment and expansion of Pterois miles (Bennett, 1828) in the Aegean Sea, Greece. Cahiers de Biologie Marine 59 : 359 - 365.
  - Giovos, I., Batjakas, I., Doumpas, N., Kampouris, T.E., Poursanidis, D., Paravas, V. (2018). The current status of lionfish invasion in Greece and future steps towards control and mitigation. In: Hüseyinoğlu, M.F., Öztürk, B. (Eds.) 2018. Lionfish Invasion and Its Management in the Mediterranean Sea. Turkish Marine Research Foundation (TUDAV) Publication number: 49, Istanbul, Turkey, 121 pages.
  - Giovos, I., Kleitou, P., Poursanidis, D., Batjakas, I., Bernardi, G., Crocetta, F., ... & Langeneck, J. (2019). Citizen-science for monitoring marine invasions and stimulating public engagement: a case project from the eastern Mediterranean. Biological Invasions, 21(12), 3707-3721.
  - Giovos, I., Tiralongo, F., Langeneck, J., Kaminas, A., Kleitou, P., Crocetta, F., Doumpas, N. (2020). First record of the Atlantic spadefish Chaetodipterus faber (Broussonet, 1782) in the Mediterranean Sea: is it a new aquarium release? BioInvasions Records, 9.
  - Kalogirou, S., Giovos, I. (2019). First record of Pomadasys stridens (Forsskål, 1775) in Hellenic waters.In Collective A: New Mediterranean biodiversity records 2019 (Kousteni et al.). Mediterranean Marine Science, 20(1): 230-247.
  - Kampouris, T.E., Tiralongo, F., Golemaj, A., Giovos, I., Doumpas, N., Batjakas, I. (2018). Penaeus aztecus Ives, 1891 (Decapoda, Dendrobranchiata, Penaeidae): On the range expansion in Sicilian waters and on the first record from Albanian coast. International Journal of Fisheries and Aquatic Studies 2018; 6(4): 468-471.
  - Kampouris, T.E., Giovos, I., Doumpas, N., Stergioti, A., Batjakas, I.(2018). Prawn cocktail in Crete. First record of Penaeus pulchricaudatus (Stebbing, 1914) and on the establishment of P. aztecus, (Ives, 1891) and P. hathor (Burkenroad, 1959) (Decapoda, Dendrobranchiata, Penaeidae) in Cretan waters, south Aegean Sea, Greece. Journal of the Black Sea/Mediterranean Environment.
  - Kampouris, T.E., Doumpas, N., Giovos, I., Batjakas, I. (2019). First record of the Lessepsian Nemipterus randalli Russell, 1986 (Perciformes, Nemipteridae) in Greece. Cahiers de Biologie Marine 60: 559-561
  - Katsanevakis, S. et. al (2020). Unpublished Mediterranean records of marine alien and cryptogenic species. BioInvasions Records 9 (in press)
  - Kleitou, P., Kalogirou, S., Marmara, D., Giovos, I. (2018). Coryphaena hippurus: A potential predator of Lagocephalus sceleratus in the Mediterranean Sea. International Journal of Fisheries and Aquatic Studies, 6(3): 93-95.
  - Kleitou, P., Giovos, I., Tiralongo, F., Doumpas, N., Giacomo, B. (2018). Westernmost record of the diamondback puffer, Lagocephalus guentheri (Tetraodontiformes: Tetraodontidae) in the Mediterranean Sea: First record from Greek waters. Journal of Applied Ichthyology 00:1–4.
  - Kleitou, P., Giovos, I. (2019). The first record of the moon crab Matuta victor (Fabricius, 1781) (Crustacea; Decapoda; Matutidae) from Cyprus. In Collective A: New Mediterranean biodiversity records 2019 (Kousteni et al.). Mediterranean Marine Science, 20(1): 230-247.
  - Kleitou, P., Giovos, I., Wolf, W., Crocetta, F. (2019). On the importance of citizen-science: the first record of Goniobranchus obsoletus (Rüppell & Leuckart, 1830) from Cyprus (Mollusca: Gastropoda: Nudibranchia). BioInvasions Records (2019), 8(2): 252-257.
  - Kleitou, P., Giovos I., Antoniou, C., Ioannou, G., Bernardi, G. (2020). The third record of black-spotted porcupinefish Diodon hystrix Linnaeus, 1758 in the Mediterranean Sea. Journal of Applied Ichthyology
  - Langeneck, J., Crocetta F., Doumpas N., Giovos I., Piraino S., Boero F. (2019). First record of the non- native jellyfish Chrysaora cf. achlyos (Cnidaria: Pelagiidae) in the Mediterranean Sea. BioInvasions Records.
  - Osca, D., Tanduo, V., Tiralongo, F., Giovos, I., Almabruk, S. A., Crocetta, F., & Rizgalla, J. (2020). The Indo-Pacific Sergeant Abudefduf vaigiensis (Quoy & Gaimard, 1825)(Perciformes: Pomacentridae) in Libya, South-Central Mediterranean Sea. Journal of Marine Science and Engineering, 8(1), 14
  - Ragkousis, M., Marmara, D., Halit, F., Umut, U., Tuncer, S., Giovos, I. (2017). The northward expansion of Synaptula reciprocans (Forskal, 1775) in the Mediterranean Sea.Journal of the Black Sea/Mediterranean Environment, 23(3): 209-215.
  - Tiralongo, F., Doumpas, N. (2019). First record of Sillago suezensis Golani, Fricke & Tikochinski, 2014 from Greece. In Collective A: New Mediterranean biodiversity records (Kousteni et al.). Mediterranean Marine Science, 20(1): 230-247.
  - Doumpas, N., Tanduo, V., Crocetta, F., Giovos, I., Langeneck, J., Tiralongo, F., Kleitou, P. (2020). The bastard grunt Pomadasys incisus (Bowdich, 1825) (Teleostei: Haemulidae) in Cyprus (eastern Mediterranean Sea) - a late arrival or just a neglected species? Biodeversity Data Journal, 8: e58646.

β) Σε επιστημονικά συνέδρια

Marmara, D., Keramidas, I., Paravas, V., Giovos, I. (2017). The invasive Lionfish in Greece. Workshop on the Lionfish in the Eastern Mediterranean Sea: New problems, new solutions: Distribution, Eradication & Utilization, Antalya, Turkey.
Giovos, I., Doumpas, N., Ioannou, I., Sarafidou, G., Marmara, D., Paravas, V., (2017). Is Alien to you...Share it!!! A Citizen Science Project on alien species in Greece. ESENIAS Conference, Sofia, Bulgaria.
Keramidas, I., Doumpas, N., Kleitou, P., Tiralongo, F., Bernardi G., Romanidis-Kyriakidis, G., Marmara, D., Giovos, I. (2018). Is it Alien to you?? Share it!!: Citizen scientists monitoring Non-Indigenous species in Greece. 12th Panhellenic Symposium of Oceanography & Fisheries Ionian University, Corfu, 30 May – 3 June 2018
Doumpas, N., Giovos, I., Kalogirou, S. (2018). The misconception of pufferfish consumption in Greece through social media sentiment analysis. ESENIAS & DIAS Conference 2018, 8th ESENIAS Workshop, Bucharest, 2018
Naasan Aga-Spyridopoulou,R. ,Giovos, I., Kleitou,P. , Christidis,A., Langeneck,J. , Kalogirou,S. (2019).Preliminary results on the distribution extension of five data-limited fish species in the eastern Mediterranean Sea. 14thICZEGAR,Thessaloniki, Aristotel University of Thessaloniki, 27-30 June 2019
Giovos, I., Doumpas, N. (2019). Alien species: iSea actions in recording marine alien species and raising public awareness on edible alien species. First regional meeting in the context of the project Invalis, Athens, 29 October 2019
Doumpas, N. (2020). Pick The Alien, Introducing edible alien species to the Greek market. Lionfish Knowledge Exchange Workshop, Adressing Invasive Alien Species Threats at Key Marine Biodiversity Areas Project, MarIAS, 4 November - 5 November 2020
Doumpas, N. (2020). Pick The Alien. Developing the lionfish seafood market in Greece. Virtual DEMA 2020, Lionfish Update Panel: Lionfish Universe, 20 November 2020

Συνεργασίες

Στόχος του προγράμματος είναι η δημιουργία σταθερών και μακροχρόνιων συνεργασιών με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, όπως Φορείς Διαχείρισης Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών, καταδυτικά κέντρα, αλιευτικούς συλλόγους, εκπαιδευτικά ιδρύματα και ερευνητικούς φορείς, με σκοπό την ενημέρωση της λίστας με τα υδρόβια ξενικά είδη της Ελλάδας. Στο πλαίσιο αυτό, η iSea συνεργάζεται με το εργαστήριο θαλάσσιων και περιβαλλοντικών ερευνών στην Κύπρο MER - Marine & Environmental Reserach Lab, το Ελληνικό Δίκτυο για τα Υδρόβια Χωροκατακτητικά Ξενικά Είδη (ΕΛΝΑΙΣ) και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Πληροφοριών για τα Αλλόχθονα Είδη (EASIN). Αν επιθυμείς και εσύ να γίνεις συνεργάτης του προγράμματος επικοινώνησε μαζί μας στο [email protected]

Εταίροι του προγράμματος