Ο Αμβρακικός Κόλπος, που βρίσκεται στο Ιόνιο Πέλαγος στη βορειοδυτική Ελλάδα, είναι μία από τις πιο σημαντικές οικολογικά και γεωγραφικά μοναδικές περιοχές της Μεσογείου. Αυτός ο μεγάλος ημίκλειστος κόλπος εκτείνεται σε έκταση 405 τετραγωνικών χιλιομέτρων και συνδέεται με τα ανοιχτά νερά του Ιονίου Πελάγους μέσω του Διαύλου της Πρέβεζας. Το στενό και ρηχό αυτό πέρασμα έχει μήκος 3 χιλιομέτρων και πλάτος μόλις 370 μέτρων στο πιο στενό του σημείο. Η περιορισμένη σύνδεση του Κόλπου με τη θάλασσα συμβάλλει στα ιδιαίτερα υδρολογικά και οικολογικά χαρακτηριστικά του.

Με μέσο βάθος 30 μέτρων και μέγιστο βάθος 60 μέτρων, ο Αμβρακικός Κόλπος αποτελεί ένα δυναμικό θαλάσσιο περιβάλλον που φιλοξενεί πλούσια βιοποικιλότητα. Τροφοδοτείται από τους ποταμούς Άραχθο και Λούρο, οι οποίοι διαμορφώνουν το τοπίο του, καταθέτοντας ιζήματα που δημιουργούν εκτεταμένα δελταϊκά συστήματα. Αυτά τα δέλτα συγκαταλέγονται στα πιο παραγωγικά οικοσυστήματα της Ελλάδας, με ένα μωσαϊκό από γλυκόβαλτους, υγρά λιβάδια, εποχικές πλημμυρικές πεδιάδες, λιμνοθάλασσες, αμμολωρίδες και έναν από τους σημαντικότερους αλμυρόβαλτους της χώρας. Η περιοχή φιλοξενεί επίσης τα μεγαλύτερα καλάμια της Ελλάδας και εκτεταμένες εκτάσεις παρόχθιας δασικής βλάστησης, προσφέροντας ζωτικούς βιοτόπους για πολυάριθμα είδη φυτών και ζώων.

Ο Αμβρακικός Κόλπος είναι ένας σημαντικός πυρήνας βιοποικιλότητας και ο μεγαλύτερος υγρότοπος της Ελλάδας. Ο μοναδικός συνδυασμός θαλάσσιων και γλυκών υδάτων τον καθιστά κρίσιμο σημείο για μεταναστευτικά πουλιά, αναπαραγωγή ψαριών και άλλες οικολογικές διεργασίες. Οι υγρότοποι του Κόλπου λειτουργούν ως φυσικά φίλτρα, βελτιώνοντας την ποιότητα του νερού και υποστηρίζοντας την αλιεία, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για τις τοπικές κοινότητες. Επιπλέον, η περιοχή έχει σημαντική πολιτιστική και ιστορική αξία, με ανθρώπινους οικισμούς και δραστηριότητες που χρονολογούνται χιλιάδες χρόνια πίσω.

Παρά τη μεγάλη οικολογική του αξία, ο Αμβρακικός Κόλπος αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως η ρύπανση, η υπεραλίευση και η υποβάθμιση των οικοτόπων. Αυτό αναδεικνύει την ανάγκη για βιώσιμη διαχείριση και στοχευμένες προσπάθειες προστασίας του περιβάλλοντος. Ο μοναδικός συνδυασμός φυσικής ομορφιάς, οικολογικής σημασίας και πολιτιστικής κληρονομιάς καθιστά τον Αμβρακικό Κόλπο έναν πολύτιμο θησαυρό για την Ελλάδα και μία κρίσιμη περιοχή για την περιβαλλοντική προστασία στη Μεσόγειο.

Ο Αμβρακικός Κόλπος έχει χαρακτηριστεί ως Εθνικό Πάρκο της Ελλάδας και περιλαμβάνει δύο περιοχές Natura 2000 (GR2110001 – περιοχή Κοινοτικής Σημασίας και GR2110004 – Ζώνη Ειδικής Προστασίας). Το βόρειο τμήμα του έχει επίσης χαρακτηριστεί ως Υγρότοπος Διεθνούς Σημασίας (σύμφωνα με τη Σύμβαση Ραμσάρ). Επιπλέον, ο Κόλπος έχει αναγνωριστεί ως Σημαντική Περιοχή για Θαλάσσια Θηλαστικά (IMMA) και Σημαντική Περιοχή για Πουλιά (IBA).

Ο Κόλπος επηρεάζεται έντονα από την υψηλή εισροή ποταμών και την εξάτμιση, με αποτέλεσμα έντονη στρωματοποίηση της υδάτινης στήλης καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, λόγω σημαντικών διακυμάνσεων στην αλατότητα και τη θερμοκρασία του νερού. Αυτός ο ημίκλειστος κόλπος, που συνδέεται με το Ιόνιο Πέλαγος μέσω ενός στενού διαύλου, παρουσιάζει χωρικές και χρονικές διακυμάνσεις στα επίπεδα διαλυμένου οξυγόνου. Συγκεκριμένα, το δυτικό τμήμα του Κόλπου είναι εποχικά υποξικό, ενώ το ανατολικό τμήμα παρουσιάζει εποχική ανοξία.

Επιπλέον, ο Αμβρακικός Κόλπος εμφανίζει υψηλά επίπεδα ρύπανσης από θρεπτικά συστατικά, λόγω της απορροής λιπασμάτων από τη γεωργία της περιοχής και των επιπτώσεων της ιχθυοκαλλιέργειας. Αυτές οι συνθήκες επηρεάζουν αρνητικά την οικολογία των ειδών στην περιοχή και, σε συνδυασμό με την παράνομη αλιεία από μικρά μηχανότρατες (σύμφωνα με καταγγελίες των τοπικών αλιέων), αποτελούν τις κύριες απειλές για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα στον Αμβρακικό Κόλπο.

Ο Αμβρακικός Κόλπος είναι ένα από τα καλύτερα διατηρημένα οικοσυστήματα στην Ελλάδα με σημαντική οικολογική αξία τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Επομένως, περιλαμβάνεται στη Σύμβαση Ραμσάρ για τους Υγροτόπους Διεθνούς Σημασίας (3GR009), στη Σύμβαση της Βαρκελώνης και έχει χαρακτηριστεί ως Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (GR081).

Η μεγάλη ποικιλία οικοτόπων που απαντώνται στα νερά του σχηματίζεται από τα δέλτα των ποταμών Λούρου και Άραχθου, τα οποία εκβάλλουν στο βόρειο τμήμα του Κόλπου, δημιουργώντας 20 μεγάλες και μικρές λιμνοθάλασσες (7.000 εκτάρια), αμμολόφους, αλμυρόβαλτους, καλαμιώνες, υγρά λιβάδια, λασποτόπια και παραποτάμιες ζώνες με υπολείμματα παρόχθιου δάσους και λόφους ανάμεσα στις λιμνοθάλασσες. Οι καλαμιώνες και οι αλμυρόβαλτοι του, καθώς και το πολύπλοκο σύστημα λιμνοθαλασσών, αποτελούν τα εκτενέστερα στην Ελλάδα. Οι λιμνοθάλασσες (μεγαλύτερες και πιο σημαντικές είναι οι Τσουκαλιό, Λογαρού και Ροδιά) χαρακτηρίζονται από υψηλή βιολογική παραγωγικότητα και λειτουργούν ως φυσικά ιχθυοτροφεία για ψάρια και καρκινοειδή, παρέχοντας τροφή σε πολλά είδη πουλιών και άλλους οργανισμούς.

Η περιοχή υποστηρίζει πλούσια βιοποικιλότητα, συμπεριλαμβανομένων ειδών θαλάσσιας μεγαπανίδας. Ο Αμβρακικός Κόλπος, όπου το ρινοδέλφινο (Tursiops truncatus) είναι το μοναδικό είδος κητώδους που απαντάται, φιλοξενεί πληθυσμό περίπου 150 δελφινιών – έναν από τους υψηλότερους πληθυσμούς στη Μεσόγειο για το είδος αυτό. Ταυτόχρονα, ο Κόλπος είναι σημαντικός χώρος τροφοληψίας για τις θαλάσσιες χελώνες Caretta caretta, συνδέοντας τουλάχιστον τέσσερις πληθυσμούς αναπαραγωγής στη Μεσόγειο. Ο Αμβρακικός Κόλπος χρησιμοποιείται ως περιοχή τροφοληψίας καθ' όλη τη διάρκεια του έτους τόσο από ενήλικες όσο και από ανώριμες χελώνες, ενώ πρόσφατα επιβεβαιώθηκε και η παρουσία πράσινων χελωνών.

Επιπλέον, ο Αμβρακικός Κόλπος φιλοξενεί 290 διαφορετικά είδη πουλιών, εκ των οποίων τα 75 θεωρούνται απειλούμενα σύμφωνα με την Κόκκινη Λίστα Απειλούμενων Ειδών της IUCN (Φορέας Διαχείρισης Αμβρακικού Κόλπου). Πρόσφατα αναφέρθηκαν σημαντικοί πληθυσμοί 9 ειδών σαλαχιών (Aetomylaeus bovinus, Bathytoshia lata, Dasyatis pastinaca, Dasyatis tortonesei, Dasyatis marmorata, Gymnura altavela, Myliobatis aquila, Torpedo marmorata, Torpedo torpedo) και 1 είδους καρχαρία (Mustelus mustelus) που αναπαράγονται στον κόλπο, με 4 είδη να περιλαμβάνονται στον κατάλογο των Απειλούμενων, εκ των οποίων τα 2 είναι Κρισίμως Κινδυνεύοντα στη Μεσόγειο, σύμφωνα με την Κόκκινη Λίστα Απειλούμενων Ειδών της IUCN.